İnsan öğrenmek istedikten sonra herkesten ve her şeyden öğrenebilir. Doğa ve yaşam en büyük öğretmen olur öğrenmeye hevesli insanlara.
Kendimi bildim bileli fındık toplarım, fındık toplamaya farklı bir gözle bakmak ise son 15 yıllık bir süreci kapsıyor. Mesleki deformasyon mu dersiniz yoksa algıda seçicilik mi tartışırım ancak fındık toplarken yaşadıklarımın ciddi bir öğreti olduğunu fark ettiğim an itibariyle açık alanda yaşayarak öğrenme aracı olarak kullanmaya başladım fındık toplamayı ve toplatmayı😊
Bir grubu takımdan ayıran en önemli özelliklerden biri ortak amaçtır. Fındık toplamak için bir araya gelen insanların ortak hedefi fındıklıktaki tüm fındıkları toplamaktır. Ön bir bilgi paylaşmakta fayda var. Bir fındıklıkta sıra sıra ve öbek öbek fındık ağaçları vardır. Bir sırada belki 10 belki daha az ya da fazla öbek, ki biz ocak deriz, vardır; her bir ocakta 8-10 dal vardır. Ortak hedef tüm sıralar ve ocaklardaki tüm ağaç-dalları aşağı indirmek ve fındığı toplamaktır.
En başta fındıklığa bakılır, nereden başlanacak, hangi sırada gidilecek ona karar verilir. Arazinin eğimi, günün saati, havanın durumu, kişi sayısı gibi pek çok kritere göre strateji belirlenir. Mutlaka başı çeken biri vardır; işi bilen, yönlendiren, stratejiyi paylaşan. Bizim buralarda genelde bu kişiye çavuş denir. Liderimiz olan bu kişi hem işin içindedir hem de yönetici konumundadır. Kim dal çekecek, kim toplayacak, kim çuvalları taşıyacak, kim çalatacak (dalından düşen fındığın toplanması) lider tarafından belirlenir. Lider kişilerin deneyim ve becerilerine göre iş dağılımı yapar.
Verimli çalışılabilmesi için ekiplerin 3 kişilik olması ideal olandır. 3 kişiyi geçtiğinde kişilerin birbirini bacalos etme (engelleme) olasılığı vardır. 10 kişi de girilse fındıklığa doğru sayıda dağılım şarttır. Büyük ekip, kendi içinde küçük ekiplere ayrılarak ilerler. 700 metre rakımdaki fındık ağaçları kalın ve uzun olduklarından her ekipte mutlaka dalı aşağı çekebilecek birisinin olması şarttır. Zaten çavuşumuz da bunu organize edebilecek yetkinliktedir. Küçük ekiplerle ortak hedef ilerlemenin bir artısı da minik ekipler arasında tatlı bir rekabet oluşması ve performansın artmasıdır.
Burada yine bir parantez açmakta fayda var, bu yazıda anlattığım fındık toplama teknikleri tamamen Trabzon – Maçka’daki Hacevera köyünde yaşananlardır. Bölge koşullarına göre her yerde farklı şekillerde fındık toplanabilmektedir.
Artık fındıklığa girilir ve toplamaya başlanılır😊 Çekici dalı hangi açıyla hangi tarafa çekeceğini iyi hesaplamak zorundadır. Zira diğer dallara dolanmadan açıklık bir alana indirilmelidir. Aynı zamanda bayır bir arazi ise, ki bizim buralar hep bayır, toplayıcıların ayakta durabileceği şekilde bir yere dal çekilir. Aslında dalı aşağı çekmek mini bir mühendislik çalışmasıdır. Dalın geliştiği ve boy attığı yöne bakmak, diğer dallarla arasındaki ilişkiyi hesaplamak, dalın neresinden ne kadarlık bir kuvvetle aşağı çekeceğine karar vermek önemli bir konudur. Bunlara dikkat edilmeden hareket edilirse, dal kırılabilir, diğer dallar zarar görebilir, çekici kendine ya da ekip arkadaşlarına zarar verebilir.
Dal aşağı çekildikten – indirildikten sonra dalın neresinde durulduğu da önemli bir konudur. Dalın içinde durulursa fındık kafkalları (çotanak) daha rahat görülür. Dıştan bakılırsa kafkallar atlanabilir. Toplayıcının işi daldaki tüm kafkalları toplamaktır. O yüzden toplayıcı açısını değiştirerek dallara bakmalıdır. Yaprak tipine göre bazı dallarda kafkallar yaprağın içine saklanır gibi durabiliyor o zaman toplayıcı sadece görme duyusunu değil dokunma duyusunu da harekete geçirerek dallarda kafkalları bulmalıdır. Dalı aşağı indiren de zaman zaman dalın zorluk derecesine göre toplamaya katılır.
Dal aşağı çekildikten sonra ekip birbirlerini destekleyecek şekilde hareket etmelidirler. Uyum ve koordinasyon hızı ve dalda fındık/kafkal kalmamasını etkiler. Herkesin inen dalda toplayacağı bölge belli olmasına rağmen gözden kaçan kafkal olmasın diye birbirlerinin bölgesine farklı açılardan bakarak tüm kafkalların toplanmasını sağlarlar. Toplayıcıların bellerine bağladıkları çanta ya da sepetler vardır. Bu yöntemle iki elleriyle fındık toplamaları daha kolay olur. Bel çantası ya da sepeti ağırlaştığında çuvallara boşaltılarak fındık toplamaya devam edilir.
Her işte olduğu gibi fındık toplama işinde de motivasyon önemli bir konudur. Türküler, şakalaşmalar, hikayeler, eski fındık toplama anıları motivasyonu artırıcı unsurlardır. Fındık toplayanlar belirli aralıklarla mola verirler. Çavuşumuz fındıklığa ve dallardaki fındık yoğunluğuna bakarak, ekibin yorgunluk derecesini gözlemleyerek mola zamanlarını belirler. Çok bayır yer ise daha sık mola verilirken daha düz arazide daha az mola verilmektedir.
Tabi ki bu büyük ekip çalışmasında su tedariki yapan, çuvalları harmana çeken, öğlen yemeğini pişiren ve sunuma hazırlayan kişiler de vardır. Hepsinin birbirinden haberi olması, koordineli çalışması çok kıymetlidir. Lider yeri geldiğinde kişilerin performanslarına bakarak rotasyon yapar ve işin verimli bir şekilde sonuçlanmasını sağlar.
Ekip uyumlu değilse, sağlıksız iletişim kuruyorsa, içlerinde çatışıyorsa motivasyon düşer ve fındık toplama verimi azalır. 1 günde bitecek iş, 2 günde bitmez olur. Zaman kaybı yaşanır. Verimsiz bir ekip çalışmasıyla hedefe geç ulaşılır ya da ulaşılmaz. İyi hava kaçar, ki buralarda güneşi yakalamak zordur, hazırlıklar boşa gider, maddi kayıp yaşanır, güneşin ya da yağışın etkisiyle kafkallar yere düşmeye başlar, aynı anda hem toplamak hem de çalatmak (fındık toplandıktan sonra fındık bahçelerinde gezerek yere düşen fındığı toplama işi) için uğraşılmak zorunda kalınır.
Halbuki hedefe koşan, motivasyonu yüksek ki göstergesi türküler söyleyerek çalışan ekiplerdir, doğru stratejiyle işe başlayan, görev dağılımının doğru yapıldığı ve koordinasyonun olduğu bir ekip çalışmasında verimden, başarıdan ve keyiften bahsedebiliriz.
Bu seneyi kaçırmış olabilirsiniz fakat seneye takım olarak başarmayı fındık toplayarak deneyimleyebilirsiniz😊
Efsun YÜKSEL TUNÇ